Loại Bỏ Tình Trạng Chênh Lệch Giá Điện: Bước Tiến Đáng Mừng Trong Chính Sách Năng Lượng

Trong thực tế, giá điện hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt ở chỗ chênh lệch giữa giá mua bán theo các thành phần khác nhau. Mặc dù đã được đề cập từ hơn 10 năm trước tại Quyết định số 28/2014, nhưng việc triển khai cơ chế giá điện 2 thành phần vẫn còn nhiều trì hoãn. Chính phủ đã yêu cầu Bộ Công Thương nghiên cứu, xây dựng đề án, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt, nhưng tiến trình thực hiện còn chậm. Mãi đến năm ngoái, khi cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) được đưa ra, EVN mới chính thức bắt đầu xây dựng đề án và dự kiến sẽ thí điểm áp dụng vào tháng 11.2024 đối với các khách hàng theo Nghị định 80/2024 về DPPA. EVN đề xuất giai đoạn thử nghiệm và chuyển đổi trước khi có thể mở rộng áp dụng cho toàn bộ khách hàng từ đầu năm 2025.

CƠ CHẾ GIÁ ĐIỆN 2 THÀNH PHẦN: TẠI SAO CHƯA SỚM ÁP DỤNG?
[https://images2.thanhnien.vn/thumb_w/640/528068263637045248/2025/9/5/a1-17570824447001814130356.jpg]

Giá điện 2 thành phần là cơ cấu giá phải trả cho công suất đăng ký sử dụng và điện năng thực tế tiêu thụ. Thay vì chỉ tính theo lượng điện tiêu thụ như hiện nay, cơ chế này giúp phản ánh đúng bản chất của chi phí và năng lực sử dụng của khách hàng. Hiện tại, việc áp dụng còn đang trong quá trình xem xét, thảo luận.

Chuyên gia năng lượng TS Nguyễn Huy Hoạch (Viện Năng lượng VN) nhấn mạnh: Việc đề xuất giá điện 2 thành phần là bước đột phá về chính sách giá, đã được nhiều quốc gia áp dụng cho đối tượng khách hàng lớn, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh. Khi áp dụng, nhà cung cấp có thể đề ra các gói giá phù hợp, như cách mua gói cước điện thoại hàng tháng, dựa trên nhu cầu thực tế. Thêm vào đó, việc tính thêm giá công suất sẽ khuyến khích khách hàng sử dụng điện hiệu quả hơn, nâng cao hệ số phụ tải, tiết kiệm chi phí và giảm đầu tư vào nguồn và lưới điện.

“Đặc biệt, giá điện 2 thành phần sẽ tạo sự công bằng cho người dùng điện trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh. Những khách hàng đăng ký công suất lớn hơn nhu cầu thực tế sẽ không còn tình trạng ngành điện phải gánh chịu chi phí này, mà khách hàng tự chi trả theo phần công suất đăng ký mỗi tháng,” TS Nguyễn Huy Hoạch nhấn mạnh.

Khách hàng thường thắc mắc về việc hóa đơn tiền điện tăng cao trong tháng mưa bão, và Điện lực miền Bắc đã giải thích rõ ràng về các nguyên nhân, đồng thời nhấn mạnh cần sớm xây dựng cơ chế giá mới để minh bạch hơn trong mua bán điện.

HƯỚNG ĐẾN THỊ TRƯỜNG MUA BÁN ĐIỆN CẠNH TRANH
Theo chuyên gia năng lượng Ngô Đức Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng, sự chậm trễ trong xây dựng cơ chế giá điện 2 thành phần tại Việt Nam xuất phát từ việc chưa có thị trường mua bán điện thực sự. Với các luật sửa đổi như Luật Điện lực, Nghị định 55, gần đây nhất là Nghị định 70 của Bộ Chính trị, các chính sách về giá điện cần phải thay đổi nhằm hướng tới thị trường cạnh tranh. Ngành điện cần tổ chức lại và loại bỏ các hạn chế, làm rõ chi phí để phù hợp với mô hình giá điện 2 thành phần.

Việc ứng dụng cơ chế này giúp đảm bảo tính minh bạch, công bằng và tối ưu hóa đầu tư hạ tầng, tránh lãng phí. Khi khách hàng đăng ký mua theo công suất, đơn vị cung ứng có thể chính xác hơn trong kế hoạch đầu tư nguồn điện, tránh những lãng phí do xây dựng trạm, đường dây không phù hợp với mức tiêu thụ thực tế.

TS Nguyễn Huy Hoạch cho biết: “Việc sớm thí điểm cơ chế giá điện 2 thành phần, đặc biệt cho các khách hàng lớn, sẽ giúp xây dựng thị trường mua bán điện cạnh tranh, minh bạch hơn.” Ông cũng nhấn mạnh rằng, không chỉ nâng cao hiệu quả trong tiêu thụ điện, cơ chế này còn giúp điều chỉnh giá bán lẻ phù hợp, công khai, rõ ràng hơn theo từng giai đoạn.

Chuyên gia Đào Nhật Đình dẫn lời từ Trung Quốc, nơi bắt đầu áp dụng giá điện công suất từ đầu năm 2024: hệ thống này giúp xác định rõ chi phí cố định và biến đổi, phù hợp với từng khách hàng. Trong đó, các doanh nghiệp sẽ phải ký hợp đồng và trả phí theo công suất đăng ký, giúp thúc đẩy cạnh tranh, đảm bảo ổn định hệ thống điện và giảm nguy cơ lỗ lãi cho ngành.

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh năng lượng tái tạo, việc xây dựng và thí điểm sớm cơ chế giá điện 2 thành phần là điều cần thiết. Dù năng lượng tái tạo phát triển mạnh, tính bất ổn vẫn còn tồn tại, nên các nguồn điện truyền thống như thủy điện, điện than, hạt nhân vẫn đóng vai trò chủ chốt. Nếu chỉ tính giá theo điện năng, khả năng ngành điện phải bù lỗ còn tồn tại, gây thiệt thòi cho hệ thống và làm giảm hiệu quả đầu tư.

Việc áp dụng cơ chế giá điện 2 thành phần sẽ giúp xây dựng thị trường điện minh bạch, cạnh tranh và bền vững hơn, phù hợp với xu thế phát triển năng lượng toàn cầu và những yêu cầu thực tế của ngành điện Việt Nam trong tương lai.