THAY ĐỔI CHIỀU CHUẨN KỶ LUẬT HỌC ĐƯỜNG: TỪ LOẠI TRỪ ĐẾN PHỤC HỒI CÓ TRÁCH NHIỆM

Giới thiệu cuộc cách mạng trong quản lý vi phạm học sinh, Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT đánh dấu sự chuyển hướng quan trọng từ việc trừng phạt nặng sang cách tiếp cận phục hồi có trách nhiệm, đặt trọng tâm vào việc xây dựng môi trường giáo dục an toàn và công bằng hơn.

MỀM KỶ LUẬT, CỨNG TRÁCH NHIỆM

Điểm đặc biệt của Thông tư mới là thay đổi tư duy về kỷ luật, từ việc loại bỏ, trừng phạt sang thúc đẩy trách nhiệm và phục hồi. Trách nhiệm được phân rõ ràng theo từng vị trí trong nhà trường: hiệu trưởng quyết định, quản lý pháp luật; giáo viên chủ nhiệm là người làm đầu mối; tổ nhóm chuyên môn, Đoàn-Đội, tư vấn học đường phối hợp hành động; gia đình ký cam kết đồng hành; các cơ quan kiểm tra giám sát của sở hỗ trợ và theo dõi.

Thông tư cũng chính thức bỏ chế độ đình chỉ học tập khỏi khung kỷ luật, một sự thay đổi lớn về phương thức xử lý vi phạm. Thay vì cách xử lý cứng nhắc, nhà trường chuyển sang tiếp cận mới dựa trên hỗ trợ, bồi hoàn, xin lỗi và cam kết tiến bộ, song song với biện pháp theo dõi chặt chẽ để đảm bảo trách nhiệm.

Những tranh luận lịch sử về khẩu hiệu “Tiên học lễ, hậu học văn” cũng đặt ra câu hỏi về ý nghĩa của “lễ” trong môi trường giáo dục hiện đại, dựa trên nguyên tắc tôn trọng chuẩn mực và quyền an toàn của tất cả mọi người trong lớp học. Cơ chế trách nhiệm rõ ràng, quy trình xử lý, bảo vệ nạn nhân và trao quyền cho thầy cô, học sinh vẫn giữ vai trò trung tâm.

Tuy nhiên, các ý kiến lo ngại cũng không thiếu. Nhiều giáo viên và phụ huynh cảnh báo rằng nếu chỉ kiểm điểm qua loa thì học sinh dễ “nhờn luật”, còn môi trường lớp học bất công với người chăm ngoan. Vì vậy, chính sách này chỉ thực sự hiệu quả khi biến quá trình phục hồi thành một hành trình có điều kiện rõ ràng, gồm kế hoạch cụ thể, người phụ trách, mốc thời gian và hệ quả rõ ràng nếu vi phạm.

Để vận hành hiệu quả, nhà trường cần chuẩn bị bộ công cụ đơn giản nhưng đầy đủ, gồm: bản tự kiểm điểm có xác nhận của gia đình, mô tả rõ sự việc, thiệt hại, lời xin lỗi và cam kết; kế hoạch phục hồi gồm mục tiêu hành vi cụ thể, hoạt động hỗ trợ như tư vấn, giờ lao động, kỹ năng; người phụ trách, mốc thời gian và hệ quả xử lý không tuân thủ. Đồng thời, nhà trường công khai phân vai, thiết lập tiêu chí tạm tách an toàn và theo dõi các chỉ số về hỗ trợ, tái phạm, cảm nhận an toàn của học sinh và giáo viên theo từng quý.

Năm việc cần làm ngay để chính sách đi vào cuộc sống

Thứ nhất là rà soát, chuẩn hóa nội quy, bổ sung các tiêu chí rõ ràng về quy trình tạm tách an toàn, thời lượng tối đa, người giám sát và lộ trình trở lại lớp.

Thứ hai là thống nhất biểu mẫu, ban hành mẫu bản tự kiểm, cam kết gia đình, kế hoạch phục hồi, phiếu theo dõi chỉ số, cùng quy định về chữ ký và tiêu chí đánh giá định kỳ.

Thứ ba là tổ chức tập huấn nhanh, đủ trọng tâm cho giáo viên, trang bị kỹ năng xử lý xung đột, phục hồi quan hệ, tham vấn căn bản. Hợp tác theo cụm để chia sẻ nguồn lực, gồm tư vấn viên học đường, công tác xã hội, và đường dây nóng nội bộ.

Thứ tư là thiết lập cơ chế báo cáo, phản hồi nhanh chóng, công khai quy trình và đầu mối liên hệ. Trong vòng 24-48 giờ, phải có quyết định tạm thời nhằm bảo vệ nạn nhân, tách an toàn, phân công giám sát. Trong 7 ngày, hoàn thiện và ký kết kế hoạch phục hồi.

Thứ năm là quy định rõ trách nhiệm giải trình. Sở GD-ĐT sẽ tổ chức kiểm tra định kỳ, công bố chỉ số nền và mục tiêu giảm tái phạm theo quý, theo năm. Đưa tiêu chí an toàn, kỷ luật vào đánh giá chất lượng trường học.

Hướng tới một lớp học an toàn, trong đó số đông học sinh tuân thủ, nỗ lực mỗi ngày, còn thiểu số gây rối sẽ không làm xáo trộn môi trường. Khi kỷ luật mềm đi kèm trách nhiệm cứng, quy trình và dữ liệu sẽ làm nền tảng bảo vệ lớp học, thay vì dựa vào các hình phạt kiểu đình chỉ, qua đó đáp ứng mong đợi của xã hội về một nền giáo dục công bằng, hiệu quả và nhân văn hơn.

KINH NGHIỆM QUỐC TẾ

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình phục hồi hành vi có hệ thống. Scotland ban hành kế hoạch hành động quốc gia 2024–2027, yêu cầu xây dựng các biện pháp phòng ngừa, đánh giá rủi ro, huấn luyện và theo dõi các chỉ số hành vi trong toàn quốc.

Tại Anh và Scotland, các chính sách cảnh báo về gia tăng bạo lực sau dịch đã thúc đẩy nguồn lực phù hợp, hướng dẫn rõ ràng hơn về kỷ luật và xử lý hành vi phạm pháp. Các công đoàn giáo viên cảnh báo cần có nguồn lực đủ lớn để kiểm soát bạo lực, còn chính phủ thì tập trung vào các kế hoạch hành động thiết thực.

Tại Mỹ, khung can thiệp đa tầng PBIS đã được triển khai hơn 25.000 trường, giúp giảm thiểu cảnh báo và đình chỉ học sinh. Công trình này thể hiện hiệu quả rõ rệt khi được thực thi đúng và liên tục giám sát, mặc dù hiệu quả có thể khác nhau tùy theo nhóm học sinh và điều kiện từng trường.

Chính vì thế, các mô hình quốc tế đều hướng tới việc xây dựng hệ thống hỗ trợ toàn diện, không chỉ trừng phạt đơn thuần, mà còn tập trung vào phát triển kỹ năng, tạo môi trường an toàn và bền vững cho tất cả học sinh.