Thiếu Hụt Kinh Phí Chi Trả Tiền Giám Định Gây Áp Lực Lên Hệ Thống Tư Pháp
Ngày 1.8, Bộ Tư pháp tổ chức cuộc tọa đàm nhằm lấy ý kiến xây dựng dự thảo luật Giám định tư pháp (sửa đổi) tại TP.HCM. Một trong những vấn đề nóng được đặt ra là tình trạng thiếu hụt kinh phí, đặc biệt là khó khăn trong việc thanh toán tiền cho các hoạt động giám định, gây ảnh hưởng đáng kể đến tiến trình giải quyết vụ việc và quyền lợi của các bên liên quan.
TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG VÀ GIAO THỈNH KINH PHÍ
Trong năm 2024, Trung tâm Pháp y TP.HCM dự kiến thực hiện hơn 6.600 vụ giám định, còn sáu tháng đầu năm 2025 đã vượt quá 3.400 vụ. Đây là đơn vị sự nghiệp y tế công lập trực thuộc Sở Y tế TP.HCM, đảm nhận các loại hình giám định như: xác định tỷ lệ tổn thương cơ thể, tình trạng sức khỏe, trẻ em bị ngược đãi, độ tuổi, giới tính, có thai, xâm hại tình dục, vật gây thương tích, giám định tử thi, độc chất, DNA…
Ngoài ra, Phòng Kỹ thuật hình sự của Công an TP.HCM cũng thực hiện công tác giám định tư pháp trên 11 lĩnh vực, trung bình mỗi năm xử lý khoảng 25.000 yêu cầu giám định. Trong năm 2024, số trưng cầu là hơn 24.000, sáu tháng đầu năm 2025 đã vượt 14.000 vụ.
Tuy nhiên, vấn đề lớn là nguồn kinh phí bồi dưỡng cho các tổ chức tham gia giám định hiện còn nợ gần 10 tỷ đồng, trong đó tàu lại nợ hơn 6,8 tỷ kể từ đầu năm 2025 đến nay. Trong khi đó, kinh phí phân bổ đầu năm cho hoạt động này chỉ còn vỏn vẹn 200 triệu đồng, không đủ để trang trải các hoạt động phát sinh tiếp theo.
Các đại biểu và các cán bộ trực tiếp làm nghề đều phản ánh rằng, thủ tục thanh toán phức tạp cùng với việc thiếu hụt ngân sách khiến quá trình thanh toán các khoản phí giám định chậm trễ, ảnh hưởng đến tiến độ công việc và quyền lợi của các tổ chức thực hiện.
Các nỗ lực đẩy mạnh áp dụng cơ chế hỗ trợ
Thượng tá Phạm Thị Thanh Huyền, Phó trưởng phòng Kỹ thuật hình sự, cho biết hiện tại đơn vị chưa thể triển khai giám định độc chất phủ tạng do thiếu kinh phí, và mọi hoạt động đều phụ thuộc vào Trung tâm Pháp y TP.HCM. Điều này dẫn tới sự chậm trễ và bất cập trong quá trình đáp ứng yêu cầu của điều tra, tố tụng.
ĐỀ NGHỊ ĐĂNG KÝ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ TỪ BỘ TƯ PHÁP
Trung tâm Pháp y TP.HCM đề xuất Bộ Tư pháp cần xây dựng cơ chế hỗ trợ và giám sát chặt chẽ hơn nhằm đảm bảo việc thanh quyết toán các khoản phí, tránh tình trạng trì hoãn hoặc nợ đọng kéo dài. Bác sĩ Nguyễn Hà Phương, Giám đốc trung tâm, cho biết trong dự thảo luật Giám định tư pháp, Điều 18 khoản 2 quy định người trưng cầu giám định phải tạm ứng, thanh toán phí theo đúng quy định.
Tuy nhiên, ông băn khoăn về việc chưa có quy định rõ ràng nếu người trưng cầu vi phạm nghĩa vụ thanh toán, hoặc khi họ còn nợ phí cũ thì liệu có bị từ chối tiếp nhận yêu cầu giám định hay không. Ông cũng phản ánh rằng, điều 33 khoản 3 của dự thảo luật chưa đề cập đến cách xử lý đối với các trường hợp đã từng nợ phí mà vẫn yêu cầu giám định tiếp tục, tạo ra một mối quan hệ không bình đẳng giữa tổ chức giám định và người trưng cầu.
Ngoài ra, các chuyên gia và đại biểu tại buổi tọa đàm còn cho rằng cần áp dụng chính sách “tiền trao cháo múc”, nghĩa là thanh toán trước yêu cầu giám định để đảm bảo quyền lợi của các tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ. Sự phối hợp hiệu quả của các cơ quan đã góp phần quan trọng trong công tác điều tra, xử lý tội phạm, từ năm 2020 đến tháng 6.2025, các đơn vị đã thụ lý hơn 95.000 nguồn tin, khởi tố, điều tra hơn 63.000 vụ án, trong đó nhiều vụ liên quan đến tội phạm về an ninh, trật tự, kinh tế, ma túy.
Với những thực tiễn này, rõ ràng việc điều chỉnh cơ chế tài chính và xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp trong dự thảo luật Giám định tư pháp là yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo quyền lợi cho các tổ chức làm nghề, nâng cao hiệu quả công tác điều tra và xử lý các vụ án của hệ thống tư pháp.