Chỉ 10% hộ gia đình đăng ký lắp đặt điện mặt trời mái nhà – Tại sao lại bỏ lỡ cơ hội vàng?

Ngày 22.9, trao đổi với PV Thanh Niên, ông Phạm Văn Hùng (P.Bến Cát, TP.HCM) chia sẻ rằng gia đình ông đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà hơn một năm nay nhưng chưa tiến hành đăng ký chính thức với cơ quan chức năng. Ông lý giải: “Tôi nghĩ chỉ cần vài tấm pin để phục vụ tưới nước, đun nước nóng, nấu ăn… nên không cần thông báo, vì tôi không bán điện cho EVN, tối vẫn sử dụng nguồn điện lưới và trả tiền như bình thường.”

Trong khi đó, hộ gia đình ông Phan Văn Vinh (Tây Ninh) cho biết đã lắp đặt khoảng 3 MWp từ mùa hè năm ngoái nhưng cũng chưa thực hiện đăng ký. Gần đây, họ mới nhận được cảnh báo từ điện lực về việc phải hoàn tất thủ tục này để tránh bị phạt.

Theo thống kê của Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN), từ năm 2020 đến nay đã có khoảng 1.300 MWp điện mặt trời mái nhà được lắp đặt nhưng phần lớn trong số này không đăng ký hoặc thông báo đúng quy định, dẫn đến việc chỉ chưa tới 10% trong tổng số gần 800 trường hợp tại khu vực phía nam đã làm đúng quy trình. Thống kê cho thấy, trong số đó, chỉ có 72 trường hợp thực hiện khai báo đúng chuẩn quy định, còn lại đa phần chưa tiến hành đăng ký.

Các chuyên gia đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đăng ký này. Nghị định 58 hướng dẫn luật Điện lực đã quy định rõ, dù hệ thống có kết nối lưới hay không, người dân và nhà đầu tư đều cần thực hiện các thủ tục thông báo hoặc đăng ký với cơ quan chức năng để đảm bảo quản lý, vận hành đúng quy trình và phòng tránh rủi ro.

EVN mới đây đã đề xuất bổ sung chế tài xử phạt hành chính đối với các trường hợp tự lắp đặt không khai báo, để nâng cao ý thức và đảm bảo an toàn cho hệ thống điện quốc gia. Về phía cơ quan quản lý, lãnh đạo các đơn vị điện lực cho biết, họ chỉ kiểm tra, cập nhật danh sách và nhắc nhở người dân, còn việc xử phạt sẽ do sở công thương quyết định.

Ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh của EVN, nhấn mạnh rằng việc cung cấp thông tin đăng ký khá đơn giản, chỉ cần nộp một tờ khai với các thông số kỹ thuật của hệ thống. “Chỉ cần cung cấp thông tin về quy mô, công suất đã lắp đặt là đủ, không cần các thủ tục phức tạp,” ông nói. Điều này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp hợp tác trong quá trình phát triển điện mặt trời mái nhà.

Các chuyên gia năng lượng đều nhất trí rằng việc đăng ký hệ thống ĐMTMN là bước đi tất yếu và có lợi. Chuyên gia Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, cho biết: “Việc này không chỉ giúp kiểm soát chất lượng thiết bị, nhà thầu, hạn chế rủi ro cháy nổ mà còn thuận tiện trong điều hành vận hành hệ thống, phòng ngừa các nguy cơ tiềm ẩn do các thiết bị kém chất lượng gây ra.”

Theo quy hoạch điện 8 đã được điều chỉnh, tới năm 2030, Việt Nam có thể có khoảng 14 triệu hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà, chiếm khoảng 16% cơ cấu nguồn điện quốc gia, mỗi hộ từ 3-5 kW. Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo chính sách hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình tự sản xuất, tự tiêu thụ, đồng thời các công ty điện lực sẽ hướng dẫn và đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật trong quá trình lắp đặt.

Việc đăng ký không chỉ giúp thống nhất dữ liệu kỹ thuật, mà còn tạo nền tảng cho các cơ quan phối hợp tốt hơn trong điều hành, xử lý sự cố, điều chỉnh phụ tải và nâng cao hiệu quả hệ thống điện quốc gia. Sự chủ động này sẽ góp phần đảm bảo an toàn, nâng cao độ tin cậy và phát huy tối đa tiềm năng của nguồn năng lượng tái tạo tại Việt Nam.