Trung Quốc Tổ Chức Hội Nghị Thượng Đỉnh SCO: Thúc Đẩy Chiến Lược Toàn Cầu Và Thách Thức Ảnh Hưởng Mỹ

HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH SCO NĂM NAY ĐẶC BIỆT NỔI BẬT VỚI NHỮNG CHIẾC CHUYỂN CHIỀU HƯỚNG VÀ CHIẾN LƯỢC RÕ RÀNG TỪ TRUNG QUỐC. Qua hai ngày căng thẳng và quyết liệt, các lãnh đạo đã cùng nhau đưa ra những tuyên bố mang tính định hướng cho sự phát triển của tổ chức này và toàn bộ khu vực châu Á, đồng thời thể hiện rõ tham vọng mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của Bắc Kinh.

NỖ LỰC CỦA BẮC KINH

Trong tuyên bố chung kết thúc hội nghị, Trung Quốc đã lên án mạnh mẽ các chính sách thuế quan của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump cùng các cuộc tấn công gần đây nhằm vào các quốc gia thành viên SCO. Điều này như một lời khẳng định rõ ràng rằng Bắc Kinh đang tìm cách củng cố vị thế và ảnh hưởng của mình trong hệ thống quốc tế. Đáng chú ý, trong diễn biến này, Trung Quốc đẩy mạnh sự hợp tác với Ấn Độ – một quốc gia nằm trong số ít các đối tác đồng thời có mâu thuẫn biên giới và căng thẳng về thương mại với Mỹ. Tại hội nghị, Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Narendra Modi đã cùng khẳng định rằng cả hai đều là đối tác chứ không phải đối thủ, mở ra triển vọng cho những hợp tác mới giữa hai nền kinh tế lớn của châu Á.

Chủ tịch Tập Cận Bình cũng đã ra mắt Sáng kiến Quản trị Toàn cầu mới – GGI, một trong những sáng kiến toàn cầu thứ tư của ông sau các dự án Phát triển toàn cầu, An ninh toàn cầu và Văn minh toàn cầu. Ông kêu gọi SCO đóng vai trò trung tâm trong việc thực hiện GGI, hướng đến nâng cao vai trò của các tổ chức quốc tế và định hình lại trật tự toàn cầu theo cách có lợi cho lợi ích của Trung Quốc. Chuyên gia Henrietta Levin từ Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, Mỹ) nhận xét rằng, dù ông Tập nhấn mạnh tôn trọng vai trò của Liên Hiệp Quốc, tuy nhiên các phát biểu của ông cùng bối cảnh chung cho thấy GGI chủ yếu nhằm nâng cao vị thế của Trung Quốc và các quan điểm của nước này trong các tổ chức quốc tế.

THAM VỌNG MỞ RỘNG ẢNH HƯỞNG VÀ ĐỀ RA THÁCH THỨC

Phân tích từ Eurasia Group, một trong những tổ chức nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, cho biết tham vọng của Trung Quốc không dừng lại ở lĩnh vực kinh tế. Chủ tịch Tập Cận Bình đã công khai thách thức quyền lực của Mỹ bằng tuyên bố về việc phản đối chủ nghĩa bá quyền và thúc đẩy chủ nghĩa đa phương trong bối cảnh quốc tế. Đồng thời, Trung Quốc còn tổ chức cuộc diễu binh hoành tráng kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát xít, như một cách khẳng định vai trò lịch sử của mình trong cuộc chiến chống Nhật Bản thời Thế chiến II. Theo Viện Nghiên cứu Brookings (Mỹ), Bắc Kinh đang khai thác “cuộc chiến ký ức” này nhằm định hình lại câu chuyện lịch sử theo hướng có lợi cho mình và phản bác những cách nhìn từ phương Tây, qua đó định vị Trung Quốc như một quốc gia bảo vệ các quy tắc của trật tự quốc tế sau chiến tranh, trong đó Bắc Kinh mong muốn dựa vào các đồng minh chiến tranh để củng cố vị thế.

Chuyên gia Henrietta Levin từ CSIS lại đề cập rằng Bắc Kinh đang cố gắng hợp pháp hóa tham vọng toàn cầu của mình dựa trên kinh nghiệm của Thế chiến 2. Trong khi Mỹ và phương Tây coi trật tự hậu chiến dựa trên luật lệ là tiêu chuẩn, Trung Quốc lại hướng tới một trật tự “thân thiện hơn” với hệ thống chính trị và lợi ích địa phương của Bắc Kinh. Điều này thể hiện rõ qua việc Trung Quốc thúc đẩy hình ảnh mình là trung tâm của các liên minh mới, khác biệt hơn so với trật tự dựa trên luật lệ quốc tế.

Trong khi đó, GS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế, Nhật Bản) nhận định rằng hội nghị SCO vừa qua đã giúp Chủ tịch Tập Cận Bình đặt nền móng để giới thiệu hình ảnh Trung Quốc như một lãnh đạo thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, không bị ràng buộc bởi các hệ tư tưởng chính trị khác nhau, như một giải pháp thay thế cho trật tự do phương Tây dẫn dắt. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng nội bộ SCO vẫn còn tồn tại nhiều mâu thuẫn về thành viên. Bắc Kinh vẫn không thực sự chấp nhận các quốc gia như Ấn Độ, Nigeria hay Nam Phi giữ vị trí thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên hiệp Quốc, điều này cho thấy Trung Quốc vẫn còn nhiều thách thức trong việc xây dựng một trật tự quốc tế mới phù hợp với lợi ích của mình.

Những diễn biến tại hội nghị SCO năm nay phản ánh rõ ràng chiến lược của Trung Quốc trong việc mở rộng ảnh hưởng toàn cầu, đồng thời thách thức trật tự do Mỹ thiết lập, qua đó hướng tới một kỷ nguyên mới trong quan hệ quốc tế.